Czë Europejskô Ùnijô je dlô Kaszëbów szansą
czë zagrożbą? W 2004 rokù Pòlskô gwësno wléze do EÙ, a z nią
Kaszëbë mët. Mòżno szchalowac, jiscëc sã, równak lepi je sã
zastanowic ja sã nalézc w nowim môlu. Nie jidze mie héwò ò
gòspòdarkã, bò nié tim zajimô sã naju cządnik, le òzagrożbë
pòczëcô juwernotë. I tuwò pòjawiô sã pitanié, czë paradoksalno
– europejsczé strukturë nie ułatwią nama rozwiju i dozeraniô
naju domôcy kùlturë. Przekôzywanié wôrtnotów, zwëków, jãzëka
je to domena wsë. W Pòlsce wies so ùnifikùje, zaléw telewizëjny
seczczi ùdało niszczi co jesz le tam bëlnégò òstało. I ni
ma co sã manic, Pòlskô czë benë czë bùten EÙ, gbùrsczé strukturë
zmienic mùszi, taczé są prawie realia.
Wzór europejsczëch krajów, jaczé nimò tegò,
że òdsetk robiącëch przë gbùrstwie je wiele miészi, a stôré
ôrtë ùprôwë są dôwno zabëté – pòkôzywô, że sprôwë nôrodowé,
môlowé sã hénë dozéróné z nôwikszim bôczënkã. I to nié le
przez strzodowiskò wsowé le prawie wialgògardowé.
Zdrëszënë, jaczé jaż do niedôwna nawetka nie
zdôwałë so sprawë ò swòji apratnoscë, swòjim òsoblëwim jãzëkù,
terô gò ùżiwają w gazétach, telewizëji czë môlowëch parlamentach.
Twòrzoné je prawò dostosowóné do môlowëch realiów. Ni ma czëc
głosów ò rozbijanim jednotë kraju. Je to mòżlëwé, bò tam òstało
zrozmióné że òdebranié nôrodóm gwôsnégò bëcégò ë juwernotë
niszczi gò ë demòralizëje.
Fòlklor òstôł sã tam farwnym dodôwkã do tradicëji,
a nié ji pierszim filarã. Pierszim staôł sã jintelektualny
ë dëchòwi rozwij – lëdzóm òsta dónô mòżlëwòta rządzeniô w
gwôsny Tatczëznie. Terô mùszi le mieć nôdzejã, że kòl nas
téż pò sparłączenim z EÙ stwòrzimë warënczi, żebë młodi lëdze
pòwracalë pò szkòłach do placu dze ro rodzelë i drzenielë,
i robilë dlô ji dobra tak w òbjimie materialny jak téż dëchòwi.
Europa òbéńdów to Europa szansów le dlô tich
co rozmieją, że je czas zmienic òbrôz – wëzdrzatk Kaszëbë-gbùra,
na Kaszëbã-jintelektualistã czë pòdjimcã (a gbùr jintelektualista
– téż bë bëło fejn!)
Sigal
zaczątk
|